De Belgische regering stelt de verplichte invoering van het European Train Control System (ETCS) op het hele spoorwegnet uit. In plaats van eind 2025 wordt het nu pas eind 2027 verplicht. De uitrol van de infrastructuur van het ERTMS-systeem ligt op schema, maar niet alle spoorbedrijven bij de zuiderburen zijn er momenteel klaar voor.

De beslissing kwam er op voorstel van minister van Mobiliteit Jean-Luc Crucke en werd goedgekeurd door de ministerraad. Het uitstel geeft spoorwegbedrijven wat meer ademruimte om hun treinen uit te rusten met het Europese veiligheidssysteem ETCS.

Goederenvervoer in de knel

Hoewel de Belgische infrastructuur tegen eind 2025 helemaal klaar is voor ETCS, zou een verplichte overstap op dat moment voor grote problemen zorgen. Vooral het goederenvervoer zou zwaar kunnen lijden. Een regeringswoordvoerder stelt dat volgens schattingen het volume van het goederenverkeer met zo’n 30% kunnen dalen, als er aan eind van dit jaar wordt vastgehouden. Dit zou zorgen voor 'capaciteitsverlies en economische schade'.

Daarom besloot de regering – na overleg met de sector en toezichthouders – dat uitstel noodzakelijk is. Volgens Crucke is het uitstel tijdelijk, eerlijk en proportioneel. De verplichting om uiteindelijk volledig op ETCS over te schakelen blijft gewoon overeind. Momenteel rijdt het meerendeel van de treine in Belgie al op ETCS.

Infrastructuur op schema, treinen lopen achter

Infrabel, de beheerder van het spoorwegnet, blijft ondertussen voortwerken aan de uitrol van ETCS. Die verloopt snel: begin 2021 was 30% van het netwerk klaar, in april 2025 al 83%. Infrabel mikt erop om eind dit jaar het hele net uit te rusten. Volgens COO Jochen Bultink is dat gelukt dankzij een slimme, gefaseerde aanpak met verschillende ETCS-niveaus.

Maar waar de infrastructuur vooruitgaat, blijft de uitrusting van de treinen wat achter. Vooral bij private goederen- en passagierstreinen zijn er nog knelpunten, vaak door vertragingen bij leveranciers of onderaannemers. De kosten helpen ook niet: de prijs om een trein uit te rusten met ETCS is de afgelopen jaren meer dan verdubbeld, meldt een EU-rapport.

De regering wil voorkomen dat spoorbedrijven in 2027 opnieuw om uitstel vragen. Ze denkt daarom na over manieren om bedrijven aan te moedigen – of onder druk te zetten – om deze keer wél op tijd klaar te zijn. Dat kan gaan van extra rapportageverplichtingen tot sancties of andere maatregelen. Wat het precies wordt, is nog niet beslist.

ETCS in Nederland

In Nederland loopt de uitrol van ETCS en ERTMS minder sneller dan bij de zuiderburen. Het signaleringssysteem is momenteel actief op twee conventionele lijnen. Dit zijn de spoorlijnen Amsterdam-Utrecht en de Hanzelijn waarbij er onder ATB of ETCS gereden kan worden. Daarnaast is ERTMS ook beschikbaar op de HSL en de Betuweroute. De komende zes jaar wordt gefaseerd ERTMS op diverse spoorlijnen geinstalleerd, waaronder de Zeeuwse Lijn, het traject Kijfhoek - Belgische grens en de Noordelijke Nevenlijnen. Uiteindelijk is in 2031 pas 10 procent van het Nederlandse spoor voorzien van ERTMS. Naar verwachting zal dit in 2050 een volledige dekking op het Nederlandse spoor hebben.

Verder zijn bij NS momenteel de SNG Sprinters en de ICNG intercity van NS voorzien van het ETCS-systeem. Momenteel wordt er gewerkt aan een prototype in een NS VIRMm-dubbeldekker en wordt de inbouw in de FLIRT voorbereid. Bij Arriva zijn de Limburgse FLIRT-treinen inmiddels al voorzien, zodat ze op het Belgische spoor welkom zijn. Verder kunnen goederenvervoerders sinds begin mei subsidie aanvragen voor inbouw van ETCS in goederenlocomotieven.