De expositie 'Tosti's, Truffels en Treinen' die vorig jaar in het Spoorwegmuseum gepresenteerd werd zit er al weer een poosje op. De afgelopen periode zijn de geleende museumstukken weer teruggebracht, maar het is toch nog even de moeite waard om terug te blikken op de restauratierijtuigen zelf.

Vorig jaar hebben we de expositie 'Tosti's, Truffels en Treinen' in het Spoorwegmuseum bezocht, en zonder veel opdringerige corona-maatregelen een route afgelegd die je mee nam in de tijd door alle bijzondere nationale en internationale rijtuigen die er stonden. Zo was het mogelijk om alle rijtuigen te bezichtigen en om te zien in welke sfeer mensen daar konden genieten van de lekkere gerechten, drankjes en versnaperingen. Of je nu door het blauwe gerestaureerde restauratierijtuig van Wagons-Lits uit 1943 loopt, of geniet van de mooie koepel van het Duitse Panoramarijtuig uit 1962, of wilt gaan dansen in het bar-discorijtuig van de Belgische NMBS: het waren een aantal bijzondere rijtuigen die er werden tentoongesteld.

In deze reportage blikken we nog eens terug op een aantal van deze restauratie-rijtuigen, en nemen we je mee in een korte terugblik in de geschiedenis ervan.

NMBS i10 restauratierijtuigen

Een modern ogende blikvanger waren de restauratierijtuigen van de NMBS, de Belgische spoorwegen. Zij hebben twee rijtuigen aan het museum uitgeleend. De rijtuigen van het type I10 zijn rijtuigen die sinds 1987 een bekende verschijning zijn op het Belgische spoorwegnet. De rijtuigen hebben door de geschiedenis heen verschillende kleurenschema's gehad, maar een van die twee is ook omgebouwd tot bar/discowagon. Deze wordt ook de SR3 genoemd. Omdat het Bar-Discoconcept reeds in de jaren 80 en 90 aansloeg, nam de NMBS in 2002 het besluit om een I10-rijtuig om te bouwen tot het Bar-Discorijtuig SR3. Dat rijtuig kent een witte met grijze kleurstelling met dansende figuren. Dit rijtuig kan zowel in gecharterde treinen (Télévie) als nachttreinen (TTC Bergland Express of NMBS Treski) gezien worden. Net zoals bij de Resto-rijtuigen bedraagt de topsnelheid van dit rijtuig 200 km/u en is het uitgerust met airco. Deze worden in het festivalseizoen gebruikt in de speciale festivaltreinen.

Wegens het herhaaldelijke uitvallen van de Resto-rijtuigen (2de-hands SNCF Grill Express) nam de NMBS in 2000 het besluit om 5 I10-rijtuigen om te bouwen naar restauratierijtuigen. Hierbij zijn die rijtuigen uitgerust met airco en een blauw kleurschema met Resto-logo. Met deze rijtuigen is het mogelijk om 200 km/u te rijden. Hun inzet in 2019 is echter zeer beperkt. Ze worden gebruikt bij testritten van nieuw materieel of sporadisch voor speciale treinen. Eén van de rijtuigen (12780) ging in 2015 naar Station Amsterdam Sloterdijk, waar het onderdeel werd van The Train Lodge. Hierbij is de buitenkant van een nieuwe kunstzinnige kleurstelling voorzien. In het voorjaar van 2016 hadden we de Train Lodge al bezocht tijdens hun opening.

Rheingold rijtuigen

De rijtuigen van het Duitse Rheingold zijn twee bijzondere die in het museum werden tentoongesteld. De Buckel' speisewagens is de bijzondere eerste. In dit rijtuig zat de kok bovenin de bult van de trein, en werkte de afwasser beneden. Door de twee keukens boven elkaar te plaatsen was er een extra grote restauratieruimte voor de reizigers. Deze rijtuigen zijn speciaal gemaakt voor de Rheingold uit de jaren '60 en '70. Deze werd ingezet tussen Zwitserland en en Nederland en reed via het Duitse Rijndal. Deze trein was een van de laatste luxeuze treinen van Europa waar de reizigers konden genieten van meergangen diners.

Het andere rijtuig is het bekende panoramarijtuig. Dit rijtuig is voorzien van een glazen koepel waar reizigers in kunnen genieten van een panoramisch uitzicht op het spoor. Van dit type rijtuig zijn er vroeger vijf stuks gefabriceerd die allemaal nog steeds bestaan. Hoewel de Rheingold al jaren niet meer bestaat zijn de rijtuigen tegenwoordig overgenomen door andere private spoorbedrijven. Zo heeft Railpromo in Nederland ook een Panoramatrein met een van deze rijtuigen gereden waar reizigers tijdens een leuke rondrit door het land konden genieten van heerlijke gerechten. Deze trein heeft tot aan de coronapandemie nog steeds gereden, maar in 2018 hebben ze afstand gedaan van de Panoramatrein waarbij er gebruik werd gemaakt van een alternatief rijtuig. Het historische panoramarijtuig staat sindsdien werkloos aan de kant.

Pullman

Het Pullman-rijtuig werd vroeger gereden door de Compagnie Internationale des Wagon-Lits, en wordt tijdens de rijdagen in de hoogseizoenen ingezet op de Miljoenenlijn waar de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) op rijdt. Dit rijtuig is in 1927 door het Britse Metropolitan Cammell gebouwd en wordt ook de Pullman 4129 genoemd. In deze chique treinen werden de bestelde hapjes en drankjes aan de tafel geserveerd. Een wandeling naar het restauratierijtuig was daarom niet nodig. Het rijtuig is vernoemd naar George Pullman die vroeger een Amerikaanse spoorwegondernemer was. Dit rijtuig werd vroeger ingezet in de luxeuze Ëtoile du Nord-expresstreinen van Amsterdam naar Parijs. In 1961 werd het rijtuig overgenomen door de Staatsmijnen in Limburg die het gebruikte om hooggeplaatste gasten mee te nemen. Sinds 2003 is dit restaurauratierijtuig een onderdeel van de ZLSM die er mee op de Miljoenenlijn rondrijdt.

Wagon Lits

Ook het Spoorwegmuseum zelf heeft de beschikking over een aantal restauratierijtuigen. De Wagon Lits is net als het Pullmanrijtuig in dienst geweest van Compagnie Internationale des Wagon-Lits. Dit rijtuig is in 1943 gebouwd door het Roemeense Astra en heeft vroeger voornamelijk dienst gedaan als internationaal rijtuig tussen Nederland en Denemarken. Daarom werd deze ook de Scandinavië Express genoemd. Aan boord kon je genieten van een meergangen diner, met soep vooraf, een hoofdgerecht met vlees en groente en een dessert. Ook waren kleinere gerechten mogelijk met bijvoorbeeld gebakken eieren en broodjes worst.

Mitropa

Het Mitropa rijtuig werd vroeger door Mitropa ingezet in het communistische Oost-Duitsland (DDR) en reed vooral naar andere Oost-Europese landen zoals Polen en Tsjechoslowakije. Het rijtuig is in 1961 gebouwd door Waggonbau Görlitz in Oost-Duitsland en staat ook bekend als de WR 055117. Ook waren ze later te zien in de trein naar Hoek van Holland. Ook voor wie van eenvoudige gerechten zoals soep, zuurkool met worst houdt, was dit restauratierijtuig een uitkomst. Tegenwoordig is het rijtuig eigendom van de Veluwse Stoomtrein Maatschappij waarbij deze onder meer op hun spoorlijn tussen Dieren en Apeldoorn wordt ingezet, maar soms ook wel eens op het hoofdspoor tijdens bijzondere gezelschapsritten.

Trans Europe Express

De TEE klinkt bij de meeste treinkenners het bekendst. De TEE is afkomstig uit Nederland en is in 1957 bedacht door toenmalig NS-directeur F.Q. den Hollander. Onder de naam TEE werden er tien West-Europese landen met elkaar verbonden. Zo waren en speciale TEE-treinen, maar bestond de vloot ook uit losse TEE-rijtuigen, ook Speisewagens genoemd. Dit rijtuig die momenteel eigendom is van het DB Museum is in 1965 gebouwd door de West-Duitse firma Orenstein & Koppel. De aanduiding van het rijtuig is Wrmh 132.1. In de jaren 80 en 90 nam de behoefte voor luxe treinreizen af en werden de TEE-treinen opgeheven. Uiteindelijk zijn er een aantal behouden gebleven waaronder deze Speisewagen die normaal gesproken in de collectie van het Duitse DB Museum te zien is, maar ter gelegenheid van deze expositie ook in het Spoorwegmuseum te bewonderen was.

Plan D

De Plan D is van Nederlandse afkomst en is in 1951 door de firma Beijnes gebouwd. Dit rijtuig is ook bekend als de RD 7659 en is één van de restauratierijruigen die door de NS gebruikt werden. De trein had twee functionaliteiten. Het ene deel was bestemd voor het restauratiedeel en het andere deel was bedoeld voor bagage. De Plan D is de vierde serie treinen die de NS bestelden na de Tweede Wereldoorlog. De inrichting was behoorlijk luxe waarbij er achter de bar een kunstwerk gemaakt was door Wim Bosma. Deze rijtuigen waren in zowel het binnen- als buitenland te vinden. In het restauratiegedeelte kon je een meergangengerecht bestellen met soep vooraf, een hoofdgerecht met vlees en groente en een dessert toe. Ook kon je er kleinere gerechten bestellen zoals broodjes, roereieren, yoghurt en fruit. Dit rijtuig is tegenwoordig een onderdeel van het Spoorwegmuseum en in het afgelopen jaar volledig gerestaureerd met dank aan de Stichting Goede Doelen van de BankGiro Loterij.